Бид өнөөдөр НЕРЖ ган төмрийн талаар танилцуулах болно. Хүмүүс нерж төмөр гэж төдийлөн сайн мэддэггүй. Нерж төмөр гэдэг нь зэвэрдэггүй ган буюу оросоор “нержавеющая сталь” гэдэг үгнээс гаралтай бөгөөд барууны орнуудад “Stainless steel” гэж нэрлэдэг.
Зэвэрдэггүй гангийн түүх
Хүмүүс олон мянган жилийн турш металлын хайлшийг янз бүрээр туршиж ирсэн ч зэвэрдэггүй ган төмөр сүүлийн 110-аад жилийн өмнө буюу 1912 онд Английн металлургич Харри Брирли / Harry Brearly/ гэж хүн нээсэн байдаг. Тэрээр хүчиллэг бороо хатуу ган төмрийг зэврүүлж байхыг хардаг байсан бөгөөд туршилтын үр дүнд 12%-ийн Хром / chromium/ агуулсан зэвэрдэггүй хайлшыг гарган авчээ. Энэхүү хайлшаа Stainless Steel буюу зэвэрдэггүй ган гэж нэрлэсэн байна.
1920-оод оны үед Британий металлургич Сидни Гилкрист Томас /Sidney Gilchrist Thomas/ хүч чадал, уян хатан байдал, зэврэлтэнд тэсвэртэй байдлыг нэмэгдүүлэхийн тулд никель /austenitic/ нэмсэнээр хайлш улам боловсронгүй болсон байдаг.
Ингээд зэвэрдэггүй ган буюу нерж төмрөөр аяга таваг, эмнэлгийн хэрэгсэл, машины эд анги, баримал гээд бүх зүйл ашиглах болсон. Ингээд нерж төмрийн нэр хүнд огцом өсч орчин үеийн хөгжилд орсон байдаг.
Монголд нерж төмрийг ихэвчлэн гоёл чимэглэл, хаяг дизайн, гал тогооны тавилгад өргөн ашигладаг.
Нерж гэж юу вэ?
Зэвэрдэггүй ган буюу нерж нь төмөр ба хромын хайлш бөгөөд дор хаяж 10.5% хром агуулсан байх ёстой боловч яг бүрдэл хэсгүүд болон харьцаа, гангийн зориулалтаас хамааран өөр байдаг.
Бусад нийтлэг нэмэлтүүд нь:
- Никель
- Нүүрстөрөгч
- Марганец
- Молибден
- Азотын
- Хүхэр
- Зэс
- Цахиур
Нерж ганд бусад металл нэмэх нийтлэг шалтгаанууд:
- Зэврэлтэнд тэсвэртэй байдал нэмэгдсэн
- Өндөр температурт тэсвэртэй
- Бага температурт тэсвэртэй
- Хүч чадал сайжирсан
- Гагнах чадварыг сайжруулсан
- Сайжруулсан хэлбэржилт
- Соронзон хүчийг хянах
Зэвэрдэггүй ган үйлдвэрлэл яагаад алдартай байдаг вэ?
Зэвэрдэггүй ган нь бусад металлаас ялгаатай нь юугаараа илүү сайн байдаг вэ? Бараг бүх зүйл гэж хэлж болно. Зэврэлтэнд илүү тэсвэртэй (зэвэрдэггүй), бусад металлаас илүү өндөр дулаанд тэсвэртэй, исэлдэлтийн эсэргүүцэлтэй, өрөөний болон өндөр температурт аль алинд нь илүү бат бөх байдаг. Эдгээр шинж чанаруудаас гадна зэвэрдэггүй гангийн өвөрмөц шинж чанар, гадаад төрх байдал, засвар, өнгөлгөө хийх шаардлагагүй, гоёлд өргөн ашигладаг зэрэг нь олон төрлийн хэрэглээнд маш сайн сонголт болдог.
Зэвэрдэггүй ган зэрэг
| Зэрэг | Ангилал | Онцлог шинж чанарууд | Хэрэглээ |
| 200 series (201) | Аустенит /Austenitic/ | Онцлог шинж чанарууд
Хром, никель, манган агуулсан бөгөөд ачаалал даах өндөр хатуулагтай боловч зэврэлтэнд бага тэсвэртэй. |
Хаалганы тоног төхөөрөмж, хоолой |
| 301 | Аустенит /Austenitic/ | Хүч чадал, уян хатан байдлаас шалтгаалан хүнд ачаалал тэсвэрлэдэг. Гагнуурын чадвар сайтай, механик боловсруулалтаар хатуурах боломжтой. | Автомашины эд ангиуд |
| 302 | Аустенит /Austenitic/ | Нүүрстөрөгчийн түвшин, хүч чадал, зэврэлтээс хамгаалах өндөр хатуулагтай. | Хоол хүнс, шингэний хэрэглээ |
| 303 | Аустенит /Austenitic/ | Хүхэр, фосфор нэмснээр амархан бий болдог бөгөөд 304-ээс бага зэврэлтэнд тэсвэртэй. | Онгоцны холбох хэрэгсэл, гайх, араа, боолт |
| 304 | Аустенит /Austenitic/ | Монголийн зах зээлд хамгийн түгээмэл нерж.
Хятад стандартаар SS304 гэж нэрлэдэг |
Гал тогооны хэрэгсэл, тавилга, машины дотоод эд анги гэх мэт |
| 309 | Аустенит /Austenitic/ | 304 зэрэгтэй харьцуулахад температурын эсэргүүцлийг сайжруулсан | Халаахад ашигладаг эд ангиуд |
| 316 | Аустенит /Austenitic/ | Монгол түгээмэл борлуулагддаг төрөл юм.
Молибден нэмсэнтэй холбоотойгоор хлорын эсрэг зэврэлтэнд тэсвэртэй. |
Хүнсний үйлдвэр, мэс заслын тоног төхөөрөмж, усан сан, далайн усны хэрэглээнд зориулагдсан далайн ган |
| 321 | Аустенит /Austenitic/ | Титанаар хангагдсан тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлснээр гагнуурын үений зэврэлт үүсэх эрсдэл бага. | Нисэх онгоцууд |
| 409 | Ферритик /Ferritic/ | Автомашины утааны зэврэлтэнд тэсвэртэй. | Автомат яндангийн хувьд хамгийн түгээмэл |
| 410 | Мартенситик /Martensitic/ | Элэгдэлд, зэврэлтэнд тэсвэртэй. | Боолт, эрэг, шураг |
| 420 | Мартенситик /Martensitic/ | Мэсний нерж гэж хэлдэг | Мэс заслын багаж хэрэгсэл |
| 430 | Ферритик /Ferritic/ | Амархан бий болдог боловч температур, зэврэлтэнд тэсвэртэй | Чимэглэлийн эд зүйлс, машины хэрэгслүүд |
| 440 | Мартенситик /Martensitic/ | Өндөр бат бэх, хатуулаг | Сахлын хутга, хутга, холхивч |
Аустенитик буюу хамгийн алдарт SS304, SS316 төрлийн нержийн томъёо
Аустенитийн зэвэрдэггүй ган нь их хэмжээний хром агуулдаг бөгөөд аустенитийн бичил бүтцийг “тогтворжуулах” хангалттай никель эсвэл марганец агуулдаг бөгөөд энэ нь эдгээр ганг сайн хэлбэржүүлж, уян хатан болгодог (мөн соронзон бус болгодог). Ердийн найрлага нь 18% хром, ойролцоогоор 8% никель байдаг бөгөөд үүнийг алдартай 304 ангиас олж болно. 316 зэрэг зэрэг 300 цуврал зэвэрдэггүй ган нь молибден агуулдаг. Энэ нь материалын хүчил, нүхжилт, хагарлын зэврэлтэнд тэсвэртэй байдлыг нэмэгдүүлдэг.
Аустенит /Austenitic/
Соронзон бус зэвэрдэггүй, аустенит зэвэрдэггүй ган нь зэвэрдэггүй үйлдвэрлэлийн ихэнх хувийг бүрдүүлдэг. Энэ нь мөн аустенитийн бүтцийг хадгалах боломжийг олгодог никель агууламжтай өндөр зэврэлтэнд тэсвэртэй байдлыг санал болгодог.
Феррит /Ferritic/
Хэдийгээр хромын түвшний ачаар зэврэлтэнд тэсвэртэй боловч феррит зэвэрдэггүй ган нь никельгүй тул аустенит зэрэглэлийн зэвэрдэггүй гангаас бага бат бөх байдаг.
Мартенсит / Martensitic/
Өндөр нүүрстөрөгчийн агууламжтай мартенсит зэвэрдэггүй материал нь бат бөх боловч бага хэмжээний хромын агууламжтай тул зэврэлтэнд тэсвэртэй байдаг.
Нерж төмрийн хэрэглээ
1.Гал тогооны хэрэгсэл
Мэдээж хоолны хэрэгсэл үргэж устай холбоотой байх учир зэвэрдэггүй, халуунд тэсвэртэй удаан эдлэгээтэй, хүний биед хор хөнөөлгүй байх шаардлагыг бүрэн хангасан удаан эдэлгээтэй материал бол нерж төмөр юм.
Гал тогооны агааржуулалтын хоолой, ширээ, тавиур, тавцан шарах шүүгээ, гал тогооны бүхий л тавилгууд нержээр хийгдсэнээр илүү бат бөх, зэврэхгүй, удаан эдэлгээтэй болж өгдөг.
2. Мэс заслийн багаж хэрэгсэл, үсчины хайч зэрэг элэгдэл удаан, зэврэлтгүй ган маш чухал багаж хэрэгсэл болдог.
3. Сантехник болон химийн найрлагатай шингэн дамжуулах шугам хоолойнууд
Мэдээж байнгын шингэн агуулах, дамжуулах үүрэгтэй труба хоолойнууд нержээр хийгдэх нь элбэг.
4. Хадгалах савнууд
Зэвэрдэггүй ган савыг химийн бодис, хий зэрэг идэмхий бодис, хоол хүнс, ус зэрэг бусад задгай материалыг хадгалахад ашигладаг. Хоол хүнс, усанд ямар ч амт, үнэр нэмдэггүй нь бас нэг давуу тал болдог
5.Далайн технологи
Далайн технологид зэвэрдэггүй ганг голчлон хоолой хийхэд ашигладаг. Эдгээр нь далайн усны системд нүүрсустөрөгч, нефть химийн бодис гэх мэтийг тээвэрлэхэд ашиглагддаг. Далайн усны идэмхий нөлөөнд тэсвэртэй байдгаас шалтгаалан далайн системд хамгийн сайн сонголт болдог.
